İlçeler Gezi yazısı planı rehberi örneği turları butik oteller

Elazığ Alacakaya

Elazığ Alacakaya, Elazığ arasındaki uzaklık 85 km. dir. Alacakaya, Maden arası uzaklık: 32 km. Alacakaya, Palu arası uzaklık: 48 km. Alacakaya, Arıcak arası uzaklık: 34 km.

TARİHİ

İlçe merkezinin bugün bulunduğu yerin tarihçesi, bölgede bulunan krom madeninin tarihçesiyle başlar.

Bölgede krom madeninin bulunması ilginç bir öyküyle anlatılır. Şöyle ki “Maden ilçesindeki bakır cevherinin eritilmesi için Ergani Bakır İşletmesine gereken odunu eşeğiyle taşıyan, Guleman köyünden bir kişi, gece hayvanın yükünü dengelemek için, yerden tesadüfen aldığı bir taş parçasını kullanır. Sabah erken saatlerde Ergani Bakır İşletmesine varır. Hayvanın yükünü indirirken, ağırlığı dengelemek için koyduğu taşı bir kenara atar. Tesadüfen o sırada oradan geçmekte olan Maden Yüksek Mühendisi Hüsrev Bey, incelediği bu taşı nerede bulduğunu sorar ve yerini öğrenir. Ardından köylü ile birlikte, Guleman köyü yakınındaki Saisi mevkiine gelir. Buradan topladığı taş parçaları ile Maden ilçesine geri döner, yapılan incelemeler sonucunda1935 yılında Guleman yöresinde zengin krom yatakları bulunduğu anlaşılır. Hatta: Hüsrev Bey sonradan Guleman soyadını alır.

Evet, buradan itibaren Alacakaya ilçesinin kuruluşuna gelelim. 1935 yılında bugünkü ilçe merkezinin bulunduğu yerde Şark Kromları TAŞ kurularak maden çıkarılmaya başlandı. Krom Müessesesi: 1939 yılında burada idari binalar kurmuş, çalışan personelin barınması içinde konut ve sosyal tesisler yapmıştır. Gidiş geliş yollarının da yapılmasıyla, yöreye büyük oranda işçi akını olmuş ve Etibank tesislerinin civarında bir yerleşim birimi oluşmuştur.

Bu yerleşim birimi: 1987 yılında, bugünkü ilçe merkezine 2 km uzaklıktaki Guleman köyü ile birleştirilmiş ve Alacakaya ismiyle bir Belediye kurularak Maden ilçesine bağlanmıştır.

1990 yılında ise, Alacakaya, ilçe olmuştur.

GENEL

İlçe merkezi tepeler arasında bir düzlüğe kurulmuştur. Deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1150 metredir. Yörede karasal iklim hüküm sürer. Kışları karlı ve soğuk, yazları kurak ve sıcak geçer.

Alacakaya ilçesinin en özel ürünlerinden birisi de “Elazığ Vişnesi” adı verilen ve dünya çapında kalitesi ve rengi ile önem kazanan bir tür mermerdir. Bu mermer, Alacakaya ilçesindeki yataklardan elde ediliyor.

GEZİLECEK YERLER

Elazığ Alacakaya Murat Hanı-Demirkapı Han

MURAT HANI-DEMİRKAPI HAN

İlçe merkezine bağlı Çakmakkaya köyünün 1 km güneybatısındadır.

Han, Osmanlı döneminde Sultan IV. Murat döneminde; 1638 yılında Bağdat seferi sırasında yaptırılmıştır. Çünkü: Bağdat üzerinden gelip, Çakmakkaya köyü üzerinden geçip, Gülek Boğazından Karadeniz’e ulaşan kervanların konaklaması için yaptırılmıştır. 2 dönümlük arazi üzerinde bulunan hanın yapısı: iki büyük bölme halindedir. Kervansaray şeklindedir. Dışta kesme düzgün taşlar, içte ise poligonal taşlar kullanılmıştır. Sivri tonoz tavanlar, sivri kesme taştandır. Doğu bölmesi, kuzey-güney istikametinde büyük bir tonozdur. Buradan han yapısına kemerimsi bir kapıdan girilir. Doğu bölmesi esas konaklama yeridir. Batı bölmesi ise iki kat büyüklüktedir ve eşya deposu olduğu tahmin edilmektedir.

Yapıda kullanılan harç: söylentilere göre oldukça ilginçtir. Dağ sırtındaki sürülerden sağılan süt: Han inşaatına getirilmiş ve kireç, kum ile karıştırılarak harç yapılmıştır.

Ancak: her ne kadar Osmanlı dönemi denilse de, yapılan yüzey araştırmalarında toprak yüzeyine taşmış, dikdörtgen kiremit tuğlalar, taş ve hareli kemerimsi kalıntılar, Osmanlı döneminden öncede burada bir yerleşim bulunduğunu kanıtlar.

Sonuç: yapı duvarlarda ve çeşitli yerlerde ve tavanda kimi yerlerde hasar görmüş, tahrip edilmiştir. Bu tahrip edilen yüzey kalıntılarından, muhtemelen batıda ve kuzeyde hanın genişlediği anlaşılmaktadır.

Elazığ Arıcak

Elazığ Arıcak, Elazığ il merkezi arası uzaklık 77 km dir. Bu yol kara yolu ile olan uzaklıktır. 2015 yılında Ağın-Elazığ kara yolunda Keban baraj göleti üzerinde Türkiye’nin 4’ncü büyük asma köprüsü yapılarak kara yolu ulaşımı sağlanmıştır. Ama Keban baraj gölü üzerinden Ağın ile Elazığ arasında feribot ulaşımı da vardır. Ağın, Keban arası uzaklık: 38 km.

TARİHİ

Yörede, Keban barajı öncesinde yapılan kurtarma kazılarında: Yontma Taş devrinden Bizans dönemine kadar birçok medeniyete ait kalıntılar bulunmuştur. Romalılar bölgede kale karakolları kurmuştur. Böylece bölgeyi denetlemişlerdir. Malazgirt zaferinden sonra, bölge Mengüceklerin eline geçmiştir. 1220 yılında Anadolu Selçukluları, 1514 yılında Osmanlı hakimiyeti görülür. Osmanlı döneminde Ağın, Kemaliye’ye bağlı bir ilçedir. Cumhuriyet döneminin ardından ise, Keban ilçesine bağlı bir bucaktır ve 1954 yılında İlçe olmuştur.

Peki neden “Ağın” ismi ? Toprağının beyaz olması nedeniyle AĞ YURT anlamına geldiği ifade edilir. Türkçede: akıcı, cereyan anlamına gelir.

GENEL

İlçe Elazığ il merkezinin kuzey batısındadır. İlçenin en büyük özelliği: topraklarının üç tarafının bir hilal şeklinde Keban Baraj gölü ile çevrili olmasıdır. Keban baraj gölünde 70 km kıyı şeridi vardır. İlçe engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Büyük dağlara rastlanmaz. Rakımı ortalama 955-1005 metre arasındadır. Ormanlık saha yoktur. Yörede Keban baraj gölü nedeniyle yumuşak bir iklim görülür. Buna göre yazlar kurak ve sıcak, kışlar ise ılıman geçer. Ağın sürekli dışarıya göç vermiş ve vermektedir. Çünkü yörede tarım alanları ve hayvancılık sahaları atıl durumdadır. Ayrıca tarım alanlarının büyük kısmı, Keban baraj gölünün altında kalmıştır. Yazın ilçenin nüfusu aşırı şekilde yükselir.

NE YENİR

Buralara yolunuz düşerse, mutlaka “Ağın Leblebisi” tadın ve hatta gerek kendiniz ve gerekse yakınlarınız için hediyelik olarak alın, buradaki leblebi gerçekten ilginçtir.

GEZİLECEK YERLER

SÜLÜK GÖLÜ

İlçe merkezine bağlı Balkayası köyüne 3 km uzaklıktadır. İlçe merkezine uzaklığı ise 16 km dir.

Burada iki göl vardır. Göllerin doğallığı ve güzelliği ilgi çeker. Sülüklü göl, içinde bulunan Sülükler nedeniyle bu ismi almıştır. Tektonik göl, yeraltı kaynaklarından ve dağdan gelen sularla besleniyor. Derinliği 4.5 ile 6.5 metre arasında değişiyor.

Gölde: aynı zamanda karabatak, angut, sığırcık kuşları ve yaban ördekleri bulunuyor. Sülük gölü kıyısında: dinlenme alanları bulunur. Bu alanlara: Ağın Kaymakamlığı tarafından çeşmeler yapılmış, banklar ve barbeküler yerleştirilmiştir. Göl kıyısında çadırlı kamp yapmak ta mümkündür. Bence buralara yolunuz düşerse mutlaka gidin ve bu saklı cenneti görün.

AĞIN NEKROPOLÜ

Keban baraj gölü suları altında kalan, Ağın’ı Pağnikköy’e bağlayan vadinin ucundaki “Nekropol” sahasında 1968-1971 yılları arasında kurtarma kazıları yapılmıştır.

Kazılarda yamacın kalkerli yüzeyine oyulmuş mezarlar açığa çıkarılmıştır. Uzun süre kullanıldığı anlaşılan mezarlar, kayaya oyulduktan sonra üzerleri ayrıca plaka taşlardan parçalı kapaklar yapılarak örülmüştür. Mezar buluntuları olarak değişik tipte gözyaşı şişeleri, oval karınlı, ince boyunlu gözboyası şişeleri, altın bilezik, küpe, yüzük, diadem yaprakları ve Traianus, Antoninus Pius ve Commmodus dönemlerine ait sikkeler bulunmuştur. MS 2’nci yüzyıla tarihlenen Nekropol’ün zenginliği vadi boyunca uzanan yerleşim yerinin önemli bir Roma dönemi yerleşimi olduğuna işaret etmektedir.

HASTEK KALESİ

İlçe merkezine bağlı Yenipayam köyündedir. Kalenin büyük bölümü Keban Baraj gölü altında kalmıştır. Bu yüzden: kaleye sadece kayıkla göl üzerinden ulaşmak mümkündür.

Kale hakkında net bilgiler yoktur. Ancak kalenin bazı araştırmacılara göre muhtemelen MS 1’nci yüzyılda yapıldığı, Roma imparatorluğunun doğu sınırındaki bir karakolu olduğu tahmin edilmektedir. Bir başka tahmin de, kalenin 1018 yılında, yöre halkı tarafından Türk akınları ya da Bizans saldırılarından korunmak için yapıldığı yönündedir.

Burada kale ile ilgili ilginç bir özellikten söz etmek gerek, zaten bu hikaye nedeniyle kaleye duyulan ilgi daha da artıyor. Bu yazıt: 118 yıl önce Hastek kalesi ile ilgili ilk araştırmayı yapan Berlinli Eski Çağ tarihçisi Haunt tarafından kale içerisinde bir kaya bloku üzerinde kazınmış olarak bulmuştur. Yazıt Latincedir ve 11 satırdan oluşur. Yazıtı tercüme eden Haunt: dönemin yerel kralının, ölen eşine duyduğu sevgiyi Hastek kalesinde hüzünlü bir mektup ile ortaya çıkardığını vurgulamıştır. Bu vezinli yazıt: bir prenses ya da kontese yazılmıştır. Prenses ya da kontesin muhtemelen, Orta Anadolu’dan Hastek bölgesine getirilmiş bir gelin olduğu düşünülmektedir.

Yazıt şöyledir “ Burada vaktiyle evlenerek memleketime getirdiğim; iyi duygular taşıyan Athenais yatıyor. Bu mezarın önünden gelip geçenlerden, onu bir gül ile ya da başka bir çiçekle onurlandırana, tüm göksel güçler bağışlayıcı olsun. Fakat eğer bir başkası mezara zarar vermek amacıyla gelirse, tüm yer altı tanrıları ona kötülük yapsın.”

Evet bu yazıtı: babasıyla aynı adı taşıyan Aeimaries’tir. Kendisi kısa bir hayat sürmüş olan eşini çok sevmiştir.

Sonuç nedir derseniz, ben bu kaleye gidemedim, kayıkla ulaşım oldukça zor, kaleye gidemediğim gibi bu yazıt hala kalede duruyormu, varmı yokmu onu da bilmiyorum, yazıtın bir fotoğrafı bile yok, umarım bu satırları okuyan birileri kaleye gider, o yazıtı bulur, resmini çeker ve bizlerle paylaşır. Gerçekten, tarih sahnesinde oldukça büyük aşklar var ama bu tür bir yazıt, büyük bir aşkın kanıtı olması nedeniyle ilgi ve merak çekiyor.

Gelelim kalenin yapısına

Kale, baraj gölüne inan kayalıkların, alttan itibaren kat kat oyulmasıyla yapılmıştır. 3 katlıdır. Bu katlar birbirine gizli geçitlerle bağlanmıştır. Her katta: geniş bir salon ve depoyu andırır odalar ve bunları birbirine bağlayan dar galeriler vardır. Ayrıca: yer yer havalandırma bacaları, ışık alma veya korunma için yapılmış mazgal delikleri bulunur.

ROMA DEVRİNDEN KALMA MEZARLAR

İlçe merkezine bağlı Bademli köyü çevresindedir.

Roma dönemine ait olduğu bilinen yüzlerce oyma kaya mezar vardır. Kaya mezarların genişliği 2 ile 2.5 metre arasındadır. Stil olarak: Urartu kaya mezarlarına büyük benzerlik gösterir. Mezarların girişleri, 90 x 60 cm ebatlarındadır. Yükseklikleri ise yaklaşık 1.90 metredir. Mezarların Roma döneminden kaldığı düşünülüyor.

Çünkü Roma döneminde burada bir yerleşim yeri varmış. Bölge Sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır, umarım en kısa zamanda resmi arkeolojik kazı çalışmaları yapılır.

TARİHİ YAPI KALINTISI

İlçe merkezine bağlı Beyelması köyünün yaklaşık 2 km kuzeybatısındadır.

Ağın-Beyelması köy yolunun 200 metre kuzeyindedir. Eğimli bir yamaç üzerindedir. Yöre halkı tarafından yapı: “Köşne Kilisesi” diye tanınıyor. Yapının üst yapısı tamamen çökmüş, sadece kuzey duvarı ayaktadır. Güney duvar tamamen yıkılmıştır. Doğu ve batı duvarları ise kısmen sağlam kalabilmiştir. Kuzey duvarında 4 adet kemerli pencere boşluğu bulunur. Muhtemelen giriş kapısı batı duvarındadır. Ancak tarihi yapı içinde kilise özelliklerini yansıtan herhangi bir buluntu görülmemiştir.

Elazığ Maden

Elazığ Maden, Elazığ arasındaki uzaklık 80 km. dir. Elazığ-Diyarbakır kara yolu üzerindedir. Maden, Ergani arası uzaklık: 47 km. Maden, Diyarbakır arası uzaklık: 78 km. Maden, Alacakaya arası uzaklık: 23 km.

TARİHİ

İlçenin geçmişi MÖ 2000’li yıllara kadar gitmektedir. Bölgede MÖ 1450 yılında Mitanni krallığı egemenlik kurmuştur. Takip eden süreçte ise, birçok medeniyet zaman içinde hakimiyet kurmuştur. 1515 yılında doğuya sefer düzenleyen Yavuz Sultan Selim, bölgeyi Osmanlı topraklarına katmıştır. İlçe ismini, yöredeki bakır madeninden almıştır. İlçe, önceleri Arpameydanı denen mevkide kurulmuştur. Ancak daha sonra Arpameydanı mahallesi, maden sahasına girdiğinden kamulaştırılmış, burada oturanlar Diyarbakır-Elazığ kara yolu üzerinde bulunan Kortik mevkiine yerleştirilmiş ve burada Bahçelievler Mahallesi kurulmuştur. Maden, 1927 yılında Elazığ iline bağlı bir ilçe olmuştur.

GENEL

Maden ilçesi, bakır yataklarıyla ülkemizin en önemli yeraltı zenginliklerine sahiptir. İlçe, Doğu Anadolu bölgesinde, Doğu Torosların batı kesiminde, Yukarı Fırat bölümünde, Elazığ İli sınırlarında ve Dicle Nehrinin yukarı kesimindedir. İlçenin doğusunda Ergani ve Dicle, batısında Sivrice ve Elazığ merkez, güneyinde Ergani, Çermik ve Çüngüş, kuzeyinde ise Palu ve Alacakaya vardır.

ERGANİ BAKIR İŞLETMELERİ

İlçede en büyük rol, 1936 yılında Etibank’a devredilen Ergani Bakır İşletmesidir. Bu kurum, uzun yıllar ilçe halkı için önemli bir istihdam kaynağı olmuştur. Ancak işletme 90’lı yıllarda özelleştirilmiştir. Daha önceki yıllarda 4-5 bin işçi çalışırken, özelleştirme sonrası üretimde teknolojinin kullanılmasıyla 80-100 işçiye düşmüştür.

GEZİLECEK YERLER

Elazığ Maden Tarihi Hükümet Konağı ve Saat Kulesi

TARİHİ HÜKÜMET KONAĞI VE SAAT KULESİ

1895 yılında Sultan II Abdülhamid’in padişahlığı sırasında yaptırılmıştır.

Hükümet konağının bahçesinde bulunan ve ilçeye tarihi bir görünüm katan Osmanlı yapısı saat kulesi vardır. Saat kulesinin ise 1898 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Tahta çıkışın 25’nci yılı anısına yaptırılmıştır. Anadolu’nun hiçbir yerinde bu tarz bir saat kulesi yapısı yoktur. Ancak saat kulesinin üst kısmı yıkılmıştır.

En son yapılan restorasyonla orijinal haline kavuşmuştur. Gerek Hükümet Konağı ve gerekse Saat kulesi koruma altına alınmıştır. Burada ilginç bir olay var, duyduğuma göre, Diyarbakır Koruma Kurulu saat kulesini “Kilise Çan Kulesi” olarak tescil etmiş, yaklaşık 8 yıl sonra yanlışlık fark edilmiş ve sonra “Saat kulesi” olarak yeniden tescil edilmiştir. Ayrıca 2020 yılı başında yaşanan depremde gerek Hükümet konağı ve gerekse saat kulesi zarar görmemiştir.

CAMİİ KEBİR

İlçe merkezinde Camii Kebir Mahallesi Şehit Adnan Mavidemir sokaktadır.

Osmanlı döneminde, 1872 yılında Sultan II Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır. Caminin en büyük özelliği, “Servet-i Fünun” un 11 Nisan 1899 tarihli sayısında yer almasıdır. Minaresi taştandır ve çok zarif bir işçilik görülür. Kitabesinde, cami minaresinin H. 1317 yılında yapıldığı yazılıdır. Son aldığım duyumlara göre, maden ocağının harfiyatından kaynaklanan heyelan tehlikesi nedeniyle, cami ve bulunduğu mahalle boşaltılmıştır.

ÇİTLİ HÖYÜK

Elazığ-Maden kara yolundan gidilen Çifti (Hilindir) köyünün 3 km kuzeyindedir.

Yazıtepe mevkiinde bulunan höyük, 30 metre yüksekliktedir. Höyükte şu ana kadar herhangi bir resmi arkeolojik kazı çalışması yapılmamıştır. Ancak kuzey tarafı defineciler tarafından tahrip edilmiştir. Çevresinde tam pişmemiş tuğla parçaları doludur, yani bir anlamda tuğla ocağı hissi verir. Bir de tuğla yapı kalıntısı bulunur. Tuğla yapı kalıntısı ve çevreye saçılan tuğla parçaları ve seramik parçalarına göre, höyükte geç Hitit dönemi yerleşimi olduğu tahmin edilmektedir. Tepe kısmı nispeten düz bir alandır ve güneye doğru şekilsiz taşlardan yapılmış muhtemel Ortaçağ mezarlığı vardır. 1999 yılında kültür varlığı olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır.

Elazığ Maden Şeyh Muhammed Kattali Türbesi

ŞEYH MUHAMMED KATTALİ TÜRBESİ

İlçe merkezine bağlı Gezin beldesinin 15 km kuzeyinde, Kaltaldere Köyündedir. (köyün eski ismi Şeyhkatülan köyüdür, anlamı “katledilen Şeyh’tir.)

Türbe: düz bir arazi üzerinde, küçük bir tepededir. Muhammed El Katalli: Osmanlı döneminde Diyarbakır’da düzenlenen bir fermana göre: Zeynel Abidin oğlu Muhammed Bakır oğludur. Babası Muhammed Bakır, büyük bir hadis ve fıkıh alimidir. Keramet sahibi ve büyük bir velidir. Muhammed Kattali, İslamın yayılması için Anadolu’ya yönelik akınların birinde, Kaltaldere yakınlarında Bizanslılarla yapılan bir savaşta şehit düşmüş ve şehit düştüğü yere defnedilmiştir. Ölüm tarihi muhtemelen MS 700 yıllarının başıdır. Türbe, 1969 yılında halktan toplanan yardımlarla yapılmıştır. Türbeye, önünde bulunan büyükçe bir balkondan girilir. Türbenin içi: makam, misafirhane, mescit ve mutfaktan oluşur. Türbenin hemen sağ tarafındaki dere yatağından kaynak suyu akar.

GEZİN KÖYÜ

İlçe merkezine bağlı Gezin köyü, Hazar gölü kıyısındadır.

Köyde: çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının dinlenme tesisleri ve özel kişilere ait villalar bulunmaktadır. Villa sahiplerinin geneli Diyarbakır’dan gelirler. Ayrıca yine göl kıyısında çevre illerden gelenler tarafından kullanılan çadırlı kamping alanı vardır.