Cadde günümüzde “İstanbul Galata Bankalar Caddesi” olarak bilinmektedir. Cadde: Galata’nın günümüzde olmayan iç surları boyunca uzanan bir yol olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminde Voyvodalık gibi yerel idarelerden birinin de burada bulunması sayesinde yol, önemini korumuştur.
Voyvoda Dairesi: Galata bölgesinin asayişinden sorumluydu. 19’ncu yüzyılın ikinci yarısında: caddenin çehresi, yeni ekonomik sektörlerle yakından ilişkili birçok kurumun yerleşmesiyle tamamen değiştir. Sigortacılık, hukuk, bankacılık, madencilik, mimarlık, demiryolları ve genel anlamda teknoloji ithaliyle ilgili şirketler, caddeye yerleştiler.
Zaman içinde bu gelişmelere paralel olarak caddenin ismi de değişmiş ve “Bankalar Caddesi” olmuştur. Ancak, caddenin isminin ne zaman Bankalar caddesi olduğu bilinmemektedir. 1900’lü yılların başında, caddenin bu isimle anıldığı tahmin edilmektedir. Çünkü bu önemde başta Osmanlı Bankası olmak üzere yabancı sermayeli birçok banka, caddeye yerleşmiştir.
VOYVODA HAN
Önceleri ahşap bina olduğu tahmin edilen yapı, günümüzdeki şeklini 1903-1904 yılları arasında almıştır. Ancak kim tarafından yapıldığı bilinmez. Bölgedeki benzerlerine nazaran daha küçük olan han, zeminle birlikte 4 kat ve bodrumludur. Süslemeler ve cephe ayrıntıları, eklektik özellikler gösterir.
KAMONDO MERDİVENLERİ
Voyvoda Caddesi ve Banker sokağı kesişimindedir.
Zengin bir Sefarad Yahudisi banker Abraham Camondo (1785-1873) tarafından 1870-1880 yılları arasında yaptırılmıştır.
Kendisi Kırım Savaşı sırasında Osmanlıyı desteklediği için, Osmanlı topraklarında mülk edinme hakkı verilen ilk yabancı uyruklu kişidir. Ayrıca Osmanlı topraklarında modern bankacılığın kurucularından biridir. İstanbul’da ilk belediyenin kuruluşuna da öncülük etmiştir. 1863 yılında kurulan Osmanlı Bankasının tek rakibi oldular. Bazı galata bankerleriyle birleşerek “Osmanlı imparatorluğu Şirket-i Umumiyesi” ni kurdular. Abraham Camondo, Paris’e yerleşti ve 93 yaşında 1873 yılında öldü. Cenazesi İstanbul’a getirildi, Hasköy Yahudi Mezarlığında yaptırdığı anıt mezarına devlet töreni ile gömüldü.
Gelelim merdivenlere
Halk arasında “Aşıklar Merdiveni” olarak da bilinir.
Ancak, bu merdivenlerin Camondo tarafından yaptırılmasının gerçek sebebi: torunlarıdır. Çünkü torunları o dönemde Avusturya Lisesinde okumaktadırlar ve okula gitmek için oldukça uzun bir yol geçmek zorundadırlar. Bu yüzden, torunlarının okula daha rahat gidebilmeleri için bu merdivenleri yaptırmıştır.
Yani: St Georg öğrencilerinin günlük okul yolunun bir parçası olmuştur. Merdivenler Viyana şehrindeki Strudelhofstiege’yi andırır. Bu yüzden St Georg ismiyle anılır. İkili basamakların birbiriyle buluşmasından kaynaklanan benzerlikleriyle, farklı kültürleri buluşturan St Georg’un bir sembolü olmuştur.
Barok stilindeki merdivenler: döner bir şekilde ve iki parça tasarlanmıştır.
Bunun sebebi: yukarıdaki biri, aşağıya düştüğünde, aşağıya kadar yuvarlanmayıp bir noktada durmasının sağlanmasıdır. Bu mimari tarz: Camondo tarafından, torunlarının başına kötü bir şey gelirse tedbir amacı ile düşünülmüştür.
Bu merdivenlerden: Voyvoda caddesinden tepeye, 19’ncu yüzyıl mahallelerine tırmanılır.
Yakın zaman önce, İstanbul’da çekilen James Bond Skyfall filminde James Bond dublörü Robia Madison, merdivenlerde motoru ile akrobasi gösterisi yapmış ve merdivenlerin tanınmasına katkıda bulunmuştur.
Kamondo merdivenleri 2005 yılında Anma Etkinliklerinde yeniden restore edilmiş ve çiçeklendirilmiştir.
ŞİRKET-İ OSMANİYE-İ KAMBİYO VE ESHAM-GÜNÜMÜZDEKİ HSBC BİNASI
Kamondo merdivenleriyle komşudur.
Bina muhtemelen 1880’li yılların başında yapılmıştır. Bu tarihte caddede inşa edilen hanlardan 5 tanesi, tek bir şirket tarafından kendi kullanımı için inşa edilmiştir. Bu hanın da, herhangi bir isim veya han sıfatı yoktu; sadece barındırdığı şirketin adıyla tanınırdı. Binayı kullanan şirket ise, 1872 yılında kurulmuştur. 1899 yılında tasfiyesine kadar faaliyetine devam etmiştir.
BANQUE DE CHANGE BİNASI
Kamondo merdivenlerinin solundadır.
1872 yılında: Rum Hristaki Zografos ve Yorgo Zarifi tarafından “Banque de Change” bankası kurulmuştur.
Bu yapı ise, 1880 yılında; “Banque de Change” binası olarak Fransız mimar Alexander Vallaury tarafından yapılmıştır.
Banka: 1902 yılında tasfiye edilinceye kadar faaliyetini sürdürmüştür. Ardından, 1903-1940 yılları arasında ise İngiliz Konsolosluğu olarak kullanılmıştır.
1959 yılında yapı yine banka olmuştur. (Demirbank) 1998 yılına kadar bankanın genel müdürlüğü olarak kullanılan bina, 1998 yılında itibaren Demirbank Karaköy şubesi olarak kullanılmıştır. 1999 yılında ise binanın iç bölümünde büyük bir restorasyon çalışması yapılmış ve iç mekan özgünlüğü tamamen kaybolmuştur.
Gelelim mimari özelliklerine:
Dikdörtgen biçimli yapı, zeminle birlikte 4 katlıdır.
Yapı, eğimli bir arazi üzerine inşa edildiğinden, mevcut araziye uygunluk açısından yuvarlatılmış köşesiyle dikkat çeker.
Yapının cepheleri neoklasik üslup özelliklerini içerir. En dikkat çekici cephesi, Voyvoda caddesine bakan ve üzerinde mermer bir zemin üzerinde yapının orijinal ismi olan “Societe Ottomane de Change et de Valeurs” yani “Şirket-i Osmaniye-i Kambiyo” yazılı kitabedir.
OSMANLI BANKASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Osmanlı Bankası daha doğrusu “Ottoman Bank” 1856 yılında kurulur ve Galata’da ticari faaliyete başlar.
Banka: 1863 yılında bugünkü binasına taşınıncaya kadar, Galata’da St Pierre Hanında faaliyetini sürdürmüştür.
Yeni binanın plan ve mimarisi, 4 Eylül 1890 tarihinde mimar Alexandre Vallaury tarafından hazırlanır ve yapının inşaatı 1891 yılında tamamlanır.
Yapı: 1891-1998 yılları arasındaki sürede Osmanlı Bankası Genel Müdürlüğü binası olarak kullanılmış, 1998 yılından sonra ise Garanti Bankasının bünyesinde, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi ve Osmanlı Bankası Müzesi olarak kullanılmaktadır.
Yapının batı kısmı ise; 1925 yılında Merkez Bankası tarafından satın alınmıştır. Bu bölüm; yapılan bir takım değişiklikler sonucu, özgünlüğünü kaybetmiştir.
Yapı: 2 bodrum katı ile birlikte toplam 6 katlıdır. Yapının Voyvoda caddesine bakan cephesinden girilen: birinci bodrum katı ve zemin katı: Osmanlı Bankası Merkez Şubesi olarak kullanılmıştır.
Kuzey dış cephede, kabartma ikili grifonlardan oluşan panolar halinde alınlıklar görülür. Yanlardaki iyon başlıklı plasterler üzerine oturan, iç içe silmelerin çevrelediği üçgen alınlıklar görülmeye değerdir. Çünkü antik Yunan ve Roma mimarisi kaynaklı, Rönesans mimarisinde en yaygın pencere formu olarak dikkat çeken bu pencerelerin alınlıklarında, Antik bezeme öğeleri kullanılmıştır.
TOFRE BEGADİM SİNAGOGU
Bankalar Caddesindedir.
Tam ismi “Beth ha Kenesseth Tofre Begadim” dir.
Sultan II Abdülhamit döneminde Saray Terzisi Mayer Şönman’ın başkanı olduğu Aşkenaz Terziler Birliği tarafından kurulmuştur.
Sinegog, Sultan II Abdülhamit’in 1891 tarihli fermanı ile inşa edilmiştir. Bina 8 Eylül 1894 günü tamamlanarak ibadete açılmıştır.
Ancak cemaat azlığı nedeniyle, Sinegog, 1960’lı yıllarda ibadete kapatıldı. 1999 yılında ise restore edilerek “Schneidertempel Sanat Merkezi” ismiyle sanat galerisi olarak ziyarete açıldı.
HEZAREN HAN
Kuledibi Sokak ile Eski Banka Sokak arasındadır. Ön cephesi Voyvoda Caddesine arka cephesi ise Eski Banka sokağına bakmaktadır.
Han, Osmanlı Bankası adına, 1902 yılında mimar Alexandre Vallaury tarafından 5 ay gibi kısa bir sürede bitirilmiştir.
Hanın 3 katını “Societte du Tombac” yani “Tömbeki Şirketi” kiralar. Bir katına ise “Banker Eugenidi” yerleşir.
1906 yılında, Osmanlı bankası hanı Beyoğlu Mutasarrıfı Hamdi Bey’e satar.
Han, o günden bu yana, çeşitli şirket ve kuruluşlara hizmet vermeye devam etmektedir.
SAİNT PİERRE HAN
Bankalar Caddesi Eski Banka Sokağındadır.
Han, birkaç yapıdan oluşur.
Han yapısı: 1771-1775 yılları arasında İstanbul’da görevli Fransız Elçisi Comte de Saint Priest tarafından yaptırılmıştır.
Yapının ön cephesinde, ünlü Fransız Şair Andre Chenier’in burada doğduğunu belirten mermer bir levha vardır. Ancak bu durumun gerçek olmadığı söyleniyor. Öte yandan, büyük şairin doğduğu evin, bu han yapılmadan önce burada bulunan ve Beyoğlu yangınında yanan ahşap evdir.
Han uzun yıllar, Fransız tüccarları ve onların bankacılık faaliyetlerinde kullanılmıştır.
1863 yılında, Osmanlı Bankası burada kurulmuştur. Bu dönemde, han yapısına üçüncü bir kat ilave edilmiştir.
Osmanlı Bankasının hanı terk etmesinden sonra ise, buradaki mekanlar büro olarak kullanılmıştır.
Ancak yakın geçmişten itibaren günümüze kadar olan süreçte, han bir takım atölye ve imalathaneler şeklinde kullanılmaktadır, ayrıca oldukça harap durumdadır.
GENERALİ HAN
Bankalar Caddesindedir.
Han “Assikurazioni Generali Anomim Şirketi” tarafından Mimar Giulio Mongeri’ye yaptırılmıştır. Hanın yapılış tarihi net olarak bilinmez, ama muhtemelen 1913 yılı öncesinde inşa edildiği tahmin edilmektedir.
Han mülkiyeti hala aynı şirketin elindedir.
Şirket, Türkiye’deki faaliyetlerine 1863 yılında Bankalar Caddesi üstündeki başka bir binada başlamıştır.
Daha sonra ise şirket Generali Han’a taşınmış ve günümüzde de aynı yerde faaliyetini sürdürmektedir.
Mimari özellikler
Han, zemin dahil 5 katlıdır. Yapının üstüne sonradan 1 kat daha ilave edilmiştir. Han avlusu yoktur. Hanın zemin katı: banka şubesi olarak kullanılmak için restore edilmiştir. Han cephesi: oldukça görkemlidir. Sütunlarla bölümlendirilmiştir.
Zemin kesme taş kaplıdır. Üç ve dördüncü kat pencereleri, Fransız balkonlu ve basık kemerlidir. Giriş, ovaldir ve oldukça görkemlidir. Hana, ismini veren Assicurazioni Generali isimli sigorta şirketi, günümüzde olduğu gibi yanının 3’ncü katındadır.
BEREKET HAN
Bankalar caddesindedir.
Han’ın bulunduğu yerde, ilk olarak: Ceneviz Galata döneminde: Cenovalı idareci Podestan makamı Palazzo Del Comüne (Ceneviz Sarayı) bulunuyordu. Bu saray yıkılarak yerine bu han yapılmıştır.
Han yapısının arka tarafında, Ceneviz Sarayının kalıntıları görülebilmektedir.
Bu Ceneviz Sarayı, 1304 yılında yapılır ve 1315 yılında yanarak yok olur. 1316 yılında Saray yapısı yeniden yapılır.
1453 yılında fetihten sonra, Saray yapısı: muhtemelen: Galata-Ceneviz cemaatinin idari merkezi olarak kullanılmıştır.
Yapı: 19’ncu yüzyılda orijinal hali kısmen bozulmuş olmasına rağmen, Franchini Han ismiyle faaliyetini sürdürmektedir.
1880 yılında, Han, eski Voyvoda caddesinin tramvay yolu için genişletilmesi sırasında olumsuz etkilenmiştir. Binanın ön cephesi, binanın ortasına kadar yıkılmıştır, ardından yeniden inşa edilen han yapısı “Bereket Han” ismiyle kullanılmaya başlanmıştır.
Bir öncesi, yani 1880 yılındaki yapının, Kartçınar Sokağa bakan arka cephesindeki kapısı korunmuştur.
Han’ın mimari özellikleri:
Bina zemin üzerine 5 katlıdır.
Avlusuzdur.
Zemin katta: Bankalar caddesine açılan, iki katlı iki mağaza vardır.
Üst katlarda, birbirine bağlantılı odalar bulunur.
Gelelim günümüze: han, yakın gelecekte sahibi ve aynı zamanda Beyoğlu Güzelleştirme Derneği Başkanı tarafından butik otele dönüştürülecekmiş.
MİNERVA HAN-MİNERVA PALAS
Bankalar Caddesi üzerindedir. Yüksek Kaldırımın köşesindedir.
1913 yılında Atina Bankası olarak Osmanlı Rum mimar Vasilios Kouremenos tarafından yapılmıştır.
1923 yılındaki Kurtuluş Savaşının ardından, bina Türk Hükümetine geçmiştir.
1930 yılında ise, Alman Deutche Bank’a satılır.
1950-1980 yılları arasında “Doğan Sigorta” ve 1980-1993 yılları arasında ise “Ak Sigorta” kullanır.
Evet gelelim yapının mimari özelliklerine:
Yapı 5 katlıdır ve bölgedeki ilk betonarme yapılardan birisidir.
Günümüzde de kullanılan asansör, ilk inşa edildiği dönemden kalmadır.
En önemli bölümü, yapının dış cepheleri mitolojik öğelerle süslenmiştir.
DIŞ CEPHEDEKİ SÜSLEMELER
Giriş kapısının hemen üstünde: iki bereket boynuzu ve bunların ortasında “Minerva” büstü görülür. Minerva : Romalılarda zeka tanrıçasıdır.
Bereket boynuzları: “bolluğu” simgeler. Minerva simgesi ise “baykuş” figürüdür.
Binanın en üst katında: Haber Tanrısı Hermes görülür. Hermes, burada kanatlı şapkası ve asası ile tasvir edilmiştir.
Teras katı altında biri kadın, biri erkek iki figür bulunur. Bunların “ticaret ve sanayi” yi simgelediklerine inanılır.
Yapının 2’nci katında: Venüs heykelleri bulunur. Bunlar kucaklarında meyve sepetleri taşımaktadır.
Yapının 5’nci katındaki kabartmada: Tıp ilmini simgeleyen birbirine dolanmış iki yılan vardır.
Gelelim günümüze: Minerva Han: 1998 yılından itibaren Sabancı Üniversitesi İletişim Merkezi olarak kullanılmaktadır. Hatta, bir kültür merkezi olarak da kullanılıyor denebilir. İlk yapıldığında, bankanın kasasının bulunduğu bodrum katı, günümüzde “Kasa Galeri” si adı altında düzenlenen bir sanat galerisidir.
Yapının diğer katlarında ise: kültürel konferanslar ve aktiviteler düzenlenir.