Boyana: Ortaçağ boyunca, Sofya şehrinin banliyösünde, Vitosha dağının eteklerinde, güçlü bir Bulgar kalesi olarak
Bilinmektedir. Buranın adı, yazılı kaynaklarda ilk olarak, 969 yılında geçer. Boyana kilisesi ise, kale içinde, ortaçağ mimarisiyle inşa edilen anıtsal değeri bulunan bir yapı olarak UNESCO tarafından 1979 yılında “Dünya Kültür Mirası Listesi” ne dahil edilerek koruma altına alınmıştır. Çünkü: sanat tarihçileri: burada bulunan resimlerin ve frizlerin: Yunan sanatı ile Ortodoks üslubun muhteşem bir karışımı olduğuna inanırlar.
YERİ
Sofya şehrinde, 8 km. güneybatıda, Lying ilçesinin Boyana semtindedir. Şehir merkezinden, uygun fiyatla taksi tutarak buraya ulaşabilirsiniz. Giriş ücreti, 10 leva, öğrenci 2 leva.
Aynı anda, yapıya en fazla 8 kişi girebiliyor ve içeride kalma süreniz, en fazla 10 dakika. Koruma adına önlem almışlar, saygı duymak gerek.
Sofya şehrinin eteklerinde bulunan “Boyana kilisesi”: 3 yapıdan oluşmaktadır. 10, 13 ve 19’ncu yüzyıllarda, yani farklı dönemlerde, aynı yerde yan yana inşa edilen dini yapı: bu özelliği ile önem kazanmaktadır.
Kilise 2 katlıdır. Doğu kanadı yani ilk kilise yapısı: 10’ncu yüzyılda veya 11’nci yüzyıl başlarında inşa edilmiştir. Burası, en eski bölümdür.
Ancak, doğu kilisesine bitişik ilave ikinci bölüm: 13’ncü yüzyılda: Sebastocrator Kaloyan ve eşi Dessislava tarafından yaptırılmıştır. Çünkü: aynı dönemde, Feodal Bulgar devletinin batı bölgesinin yöneticileridirler ve kilisenin genişletilmesini düşünmüşlerdir. Bunun üzerine, mimarlar: ilk kilisenin batı duvarına, eklenti olarak yeni bölümü yaparlar.
Burası: 2 katlıdır ve mezar tipi bir kilise görünümündedir.
Zemin kat aile mezarlığı ve üst katta ise aile şapeli bulunur. Buranın giriş bölümünden: daha önce yapılan ilk kiliseye de giriş yapılabilmektedir. Giriş katının üstünde, silindirik bir kubbe bulunur.
Dış cephe, seramikler ile süslenmiştir. Buranın, 1259 yılında yapılan boyalı resimleri, yani freskleri: Ortaçağ döneminin en önemli koleksiyonlarından birisi olarak kabul edilmektedir. Ardından ise: Rusya, Sırbistan ve bölgenin diğer birçok yerindeki manastırlarda, bu duvar resimlerinin benzerleri yapılmaya ve kullanılmaya başlanmıştır.
Bu muhteşem resimleri yapan ressamların isimleri, son restorasyonlarda tespit edilmiş olup “Vasilly, Sersko ve çırağı Dimitar” dır. Ressamların isimlerinin bilinmemesinin en büyük nedeni: Ortodoks inancında belirlenmiştir. Çünkü: Ortodoks dinine göre: kiliseleri resmeden ressamların isimlerinin gizli kalması gerekiyordu ve bu ressamlar kiliselerde yaptıkları resimlerde, kendilerini imza veya başka bir şekilde ifşa edemezlerdi.
Bunun nedeni ise, yine Ortodoks inancına göre: kiliseleri resmeden ressamların ellerini, Tanrının yönlendirdiğine inanılırdı. Bu nedenle, Ortodoks kiliselerinde ressamların birçoğunun isimleri bilinmez. Yani: Ortaçağ Ortodoks sanatçılarının birçoğunun ismi bilinmez. Buranın ressamlarının isimlerinin ortaya çıkması nedeni de: yukarıda da belirttiğim gibi, bir resim tabakasının altından çıkan tabakada: ressam “ ben Vasili ……. “ ile başlayan bir cümle yazmıştır.
Yapının son bölümü ise: 19’ncu yüzyılda, yerel toplumun bağışları ile yaptırılmıştır.
Evet: biraz önce de söylediğim gibi, bu 3 dini yapı: Doğu Avrupa bölümünde, ortaçağ sanatının en güzel eserlerinden birisi olarak kabul edilmektedir ve günümüze kadar mükemmel korunarak gelebilmiştir.
Evet, burayı ziyaret ederseniz: özellikle duvar resimlerinin muhteşemliği ilginizi çekecektir. Zamanla eklenen tüm eklentiler temizlenmiş ve yapı, yalın bir hale gelmiştir. Kendinizi tam bir Ortaçağ döneminde hissederken, farklı dönemlerde (11,13,15,17,19’ncu yüzyıllar) yapılmış olan, birkaç kat halindeki muhteşem resimleri izleyebilirsiniz.
En seçkin sanatsal değeri olan resimler; 13’ncü yüzyılda yani yukarıda söz ettiğim gibi, 1259 yılı ve devamında yapılmış olanlardır. 240 insan figürü ve 80 sahnenin canlandırıldığı bunların görüntüleri: özel bir ruhsallık ve canlılık ve uyum ifade etmektedir ve bu ince duvar resimleri Bizans döneminde yapılmıştır.
Yapının mimarisinde dikkati çekenler ise: zengin bezemeli cephe, seramik dekorasyondur. Tamamı tuğladan yapılmıştır ve bir kubbesi bulunmaktadır.