Ege bölgesinin büyük sanayi tesislerinin kurulu bulunduğu bir yöre. Tarih severler için ise, ünlü “Metropolis” şehri kalıntıları, muhteşem ilgi çekiyor ve yöreden geçenlerin, burayı mutlaka ziyaret etmelerini öneriyorum.
ULAŞIM
Torbalı, bağlı bulunduğu İzmir il merkezine, 45 km. uzaklıktadır. Adnan Menderes Hava alanı ise, ilçeye 30 km. uzaklıktadır. Torbalı-Menderes arasındaki uzaklık: 25 km. Torbalı-Selçuk arasındaki uzaklık: 34 km. Torbalı-Ödemiş arasındaki uzaklık: 73 km. Torbalı-Söke arasındaki uzaklık: 73 km. Torbalı-Aydın arasındaki uzaklık; 71 km.
TARİHİ
Tarihi süreç içinde: Ephesos, Smyra, Nation ve Nif şehirlerinin arasında Metropolis şehri olarak, burada, MÖ.3000 yıllarında, ilk yerleşimin kurulduğu bilinmektedir.
Özellikle, MÖ.7’nci yüzyılda, Lydia döneminde, şehir, en parlak dönemini yaşamıştır. Daha sonraki dönemlerde ise, burada: Frigya, Pers, Roma, Bizans dönemleri yaşanır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra ise, Selçuklular ve takiben Aydınoğulları ve son olarak Osmanlılar görülür.
1425 yılında, Osmanlılar yörede egemenliği ele geçirirler. I. Dünya Savaşından sonra, yörede, 1919 yılında, Yunan işgali görülür. 1922 yılına gelindiğinde ise, 40 ay süren işgal vahşeti sona erdirilir. 1926 yılında İlçe statüsü kazanan Torbalı, 1927 yılına gelindiğinde Belediye olur.
GENEL
İlçe merkezinin denizden yüksekliği: 35 metredir. Bölgenin en yüksek yeri ise, 781 metre yükseklikteki Keçikalesi dağıdır.
Son yıllarda, İzmir yöresinde, en fazla göç alan merkezlerin başındadır. Bunun doğal sonucu olarak, göçle gelen vatandaşlar, geldikleri yerin kültürünü de beraberlerinde getirmektedirler.
Yörede: Akdeniz iklimi egemendir ve buna bağlı olarak, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve yağışlı geçmektedir.
Ekonomik etkinlikler: bölgenin toprak yapısı tarım için çok elverişlidir ve bunun sonucu olarak: tütün ve pamuk başta olmak üzere, yoğun tarım yapılmaktadır. Ayrıca, yer yer zeytinlikler bulunmaktadır. Bunun dışında, Torbalı, son yıllarda İzmir yöresinin en büyük sanayi merkezlerinden biri haline gelmiştir.
1 otomobil fabrikası, 2 sigara fabrikası ve başka bir kısım sanayi tesisleri, yöredeki ekonomik etkinlikleri güçlendirmektedir. Çünkü, ilçe insanının büyük kısmı, bu fabrikalarda çalışmaktadır.
KONAKLAMA
Öğretmenevi Ertuğrul Mah. Zübeyde Hanım Parkı 232-8555550
GEZİLECEK YERLER
ABDÜLHAMİT EVİ VE HİPODROM
İlçe merkezinde, Yeniköy mahallesinde; Askerlik Şubesinin hemen yanındadır. 2’nci Abdülhamit tarafından, 1879 yılında medrese olarak yaptırılmıştır. Arazileri ise, Abdülhamit tarafından, Baltacı Dimyos isimli bir Rum’dan satın alınmıştır. Köşk arazisi üzerindeki mantar meşe ağaçları: İspanyol kralı 2’nci Alfonso tarafından, Sultan 2’nci Abdülhamit’e hediye olarak dikilmiştir.
1950-1968 yılları arasında ise, kazı evi olarak kullanılmıştır. 1968 yılında, Yeniköy mahallesi İlköğretim okulu olarak kullanılan 119 yıllık yapı, günümüzde, “kahvehane” olarak kullanılıyor.
Bu yarış sahası: 1894 yılında, Tepeköy mevkiinde, Adnan Menderes’in eşi Berrin hanımın dayısı Evliyazade Refik Bey tarafından kurulmuştur. Hatta: bu nedenle, adı geçen kişi, 2. Abdülhamit tarafından bir nişan ile ödüllendirilmiştir.
Günümüzde, burası 1.derece sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Ancak, geçmiş dönemde büyük bir yangın geçiren yapıdan günümüze: yalnızca taşıyıcı duvarları gelebilmiştir.
Bunun dışındaki iç taşıyıcı sistemi, kapı ve pencereleri tamamen yok olmuştur. Bu yangın öncesinde, burada: Bölge Veteriner Müdürlüğüne ait bir “hara” varmış.
METROPOLİS ANTİK KENTİ
İlçe merkezine 11 km. uzaklıkta: Özbek ve Yeniköy arasındaki bir tepe üzerindedir.
Buradaki arkeolojik kazılar, Amerikan kökenli bir sigara fabrikasının sponsorluğunda sürdürülüyor.
Şehir, özellikle antik dönemde yöredeki İonia şehirleri içinde önemli bir yere sahiptir. Kelime anlamı: Ana Tanrıça. Çünkü: “Meter Gallesia” isimli ana tanrıçanın tapınağı bulunan kutsal mağara: şehrin yaklaşık 5 km. kuzeyinde, günümüzdeki “uyuzdere” mevkiindedir.
Bu mağara içinde yapılan arkeolojik kazılarda: çok miktarda: çanak-çömlek parçası, pişmiş toprak ana tanrıça heykelcikleri, aşık kemikleri, kandiller bulunmuştur. Bunlar değerlendirildiğinde, buranın dini bir merkez olması yanında, yanı zamanda falcılık ve bilicilik merkezi olarak kullanıldığı düşünülmektedir.
Özellikle: verimli topraklar üzerinde kurulu bu şehirde, o dönemde, şarap üretiminin yoğun olduğu bilinmektedir. Ayrıca: Smyra (İzmir) ve Ephesos arasındaki antik yol üzerinde bulunması nedeniyle, bölgedeki ticaret üzerinde de etkili olmuştur.
Hatta: yazılı kaynaklardan öğrenildiğine göre, burada, Hegesias isimli bir bankerin yaşadığı belirlenmiştir. Şehirde yaşayan zenginler: şehirlerinin güzelleşmesi için her türlü fedakarlığı yapmışlar, stao, gymnasium ve tiyatro ile birlikte, birçok anıtsal yapı inşa edilmiştir.
Roma ve Bizans dönemlerinde de, şehir, önemini sürdürür. MÖ.133 yılında, Roma hakimiyeti, yörede etkindir. Eski yapılan yeniden düzenlenmiş, bazı kamu binaları yapılmıştır. Bizans döneminde ise, burası, bir piskoposluk merkezi haline gelmiştir.
Arkeolojik çalışmalarda bu döneme ait, kent kalıntılarının doğu kesiminde, bir kilise kalıntısına rastlanır. Bu dönemde, ayrıca, kente bir kale yapılır. Bu kale ve sur duvarları, yöredeki mimari kalıntıları yok edecek şekilde, devşirme malzeme kullanılarak yapılmıştır.
Ancak, Türklerin Anadolu’ya yerleşmelerinden sonra: 14.yüzyıl başlarında, Kızılhisar adıyla burada yerleşim görülüyor. 19.yüzyıla gelindiğinde ise, İzmir-Aydın demir yolunun yapılmasıyla, ilçe terk edilerek bugünkü yerine taşınmıştır.
Metropolis antik şehrinde yapılan kazılarda, bölgedeki ilk yerleşimcilerin izlerine de rastlanmıştır. Bunlar: MÖ.2000 yılında, yani Tunç Çağında buraya yerleşmişlerdir. Bunlara ait: çanak-çömlek parçaları, mühürler, taş baltalar ele geçirilmiştir. Ancak, yapılan kazılarda, yukarıda da söylediğim gibi, şehrin en parlak dönemini Helenistik dönemde yaşadığı anlaşılmıştır.
Çünkü, bu döneme ait pişmiş toprak heykelcikler ve mimari yapı kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Bu heykel ve stellerdeki işçilik ve kalite, şehirde son derece yüksek bir düzeye ulaşıldığını yansıtır.
Burayı ziyaret ettiğinde görebilecekleriniz:
Tiyatro
Kentin güneydoğusunda bir yamaçtadır. Anadolu bölgesinde, taştan yapılmış tiyatroların ilk örneklerinden biridir. Yapılış tarihi olarak, MÖ.2. yüzyıl düşünülmektedir.
Seyirci kapasitesi: 4000 kişidir. Tiyatronun alt bölümü, heyelan nedeniyle, toprak altında kalmış ve bunun sonucunda iyi korunarak günümüze ulaşmıştır. Sahne binasının zemini, beyaz ve mavi mermerlerle kaplanmıştır. Bizans döneminde ise, tiyatro yapısı üzerine, çiftlikler yapılmıştır.
Teras Evler
Tiyatronun hemen yanında, teraslar halinde inşa edilmiş evler görülmektedir. Bunlar, Roma dönemine aittir. Evlerin duvarlarında süsleme amacıyla freskler kullanılmıştır. Ayrıca, büyük bir salonda, renkli taşlarla yapılmış taban mozaikleri bulunmaktadır.
Bu mozaik pano üzerinde işlenen konu: tiyatro tanrısı Dıonysos ve karısı Ariadne ve ayrıca çeşitli mitolojik kahramanlar görülüyor. Bu nedenle, bu salonun, tiyatro gösterilerinin yapıldığı yere ait bir resepsiyon salonu olduğu düşünülüyor.
Akropol
Şehrin akropol bölümünün sur duvarları üzerindeki ana giriş kapısı: Torbalı ovasına bakan bölümdedir. Burada: MÖ.1’nci yüzyılda, kentin koruyucu tanrısı “Ares” e ithafen yapılan bir tapınak bulunmaktadır.
Tapınak kalıntısına ait buluntular: üzerinde rahiplerin isimleri yazılı sütun parçaları, domuz avı sahnesini betimleyen taş kirişler ve bazı mimari parçalar var.
Stoa
Stoa yapıları: dinsel törenler, felsefi ve siyasi toplantılar, kültürel ve ticari etkinlikler sırasında, yağmur ve güneşten korunmak için yapılmış yapılardır. Şehir stoası; MÖ.2’nci yüzyılda inşa edilmiş, uzunluğu: 65 metre ve genişliği: 11 metredir. Konum olarak: aşağı kent ve ovayı yüksekten görmek mümkündür.
Dışta bulunan sütunların üzerindeki yazılardan anlaşıldığına göre: bu yapı, şehir halkının yardımlarıyla yapılmıştır. Bu yardımlar: bulunan bir sütun üzerindeki yazıdan açıkça anlaşılmaktadır.
Bu durum: tarih sahnesinde, ilk sponsorluk olarak da değerlendirilmektedir. Yine burada bulunan bir yazıtta: Yunan ve Roma takvimleri, karşılıklı olarak işlenmiştir. Bu takvimlerin: Stoa duvarında bulunduğu sanılıyor.
Gymnasium ve Hamam
Burası: halk arasında “Han Yıkığı” olarak bilinmektedir. Hamam yapısı: MS.2’nci yüzyılda yapılmıştır. Klasik Roma hamamı mimarisini yansıtmaktadır. Merkez salonun yanlarında: özel tasarlanmış basamaklı havuzlar bulunmuştur. Burada ilgi çekici olan: döşeme altında, bir metre yüksekliğindeki ısıtma sistemi (hemen zemin altındaki bu boşluk görülebiliyor) ve duvarların içine yerleştirilmiş içleri boş tuğla koridorlardır.
Gymnasium ise, hamam yapısına bitişik olarak görülüyor. Burada bulunan bir yazıtta: MÖ.2.yüzyılda, Gymnasium yöneticisi olarak “Alexandra Mirton” isimli bir kadının isminin geçmesi, ilgi çekicidir. Hamam kalıntısında yapılan arkeolojik kazılarda, çok sayıda, gümüş sikke bulunmuştur.
Latrina
Hamam yapısının güneydoğu köşesindedir. Burası: bir umumi tuvalet. Boyutları: 6 x 11 metredir. Bu boyutları ile, aynı anda 25 kişi tarafından kullanılabilmektedir. Bir üst bölümdeki küçük odanın: kadınlar tuvaleti olduğu düşünülüyor. Bu bölgede, yapılan arkeolojik kazılarda: Asklepios yani Sağlık Tanrısı heykeli bulunmuştur.
Bouleuterion
Burası, şehrin meclis binasıdır. Şehirle ilgili önemli kararlar, burada yapılan toplantılarda alınırmış. Burada: dairesel oturma sıralarının ortasında, yarım daire alanda, arkeolojik çalışmalarda, sunaklar bulunmuştur.
Bu oturma sıralarının arasında ise: kenarı aslan ayaklı, üç merdiven var. Üst kısımlara çıkmak isteyen meclis üyeleri, bu merdivenleri kullanarak çıkıyorlarmış. Üst platformdaki nişler içinde ise: asker ve yönetici heykelleri bulunurmuş. 400 kişi kapasitelidir.
Ticarethane
Hamam yapısının, alt terasındadır. Burada: ortada, sütunlarla çevrili bir avlu ve çevresinde odalar var. Avlunun ortasında ise, yağmur sularının biriktirildiği bir havuz ve yanında mozaik döşeli koridor görülüyor. Mozaik döşemenin her iki ucunda: iyi şanslar anlamına gelen dilekler, Yunanca ve Latince olarak yazılıdır.
Bazı odaların duvarlarında ise, duvar freskleri ve ağırlık ölçü taşları bulunmuştur. Bu ölçü taşları nedeniyle, yapının bir ticarethane olduğu düşünülmektedir. Bu “iyi şanslar” (BONA FORTUNA) cümlesinden hareketle, buranın bir kumarhane olarak da kullanıldığı düşünülüyor.
Kale
Günümüzde, antik şehir kalıntılarından en iyi korunarak gelenler: Tiyatro ve kaledir. Kale: Helenistik dönemde yapılmış ve Bizans dönemlerinde, Arap akınları nedeniyle güçlendirilmiştir. Kale; kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Duvarlar içinde ise, devşirme taş ve heykel parçaları görülmektedir. Halen burada arkeolojik kazı çalışmaları sürdürülmektedir. Bu çalışmalarda: çok sayıda: sikke, küpe, seramik, bronz kalıntı, cam ve toprak eserler bulunmuştur.