Bursa Yenişehir, Bursa arası uzaklık. 55 km. dir. Yenişehir, Bilecik arası uzaklık; 41 km. Yenişehir, İnegöl arası uzaklık: 28 km. Yenişehir, İznik arası uzaklık: 22 km.
BURSA YENİŞEHİR HAVA LİMANI
İlçe merkezinin 10 km batısında, Bursa il merkezinin 56 km doğusundadır. Hava Kuvvetleri Komutanlığına ait olarak yapılan bir askeri havaalanı iken, sivil hava araçlarının da kullanımına açılmasına karar verilmiştir. Havaalanının yapımına 1995 yılında başlanır ve 1999 yılında tamamlanır. Resmi açılışı 3 Kasım 2000 tarihinde yapılır. 2001 yılında uluslararası uçuş trafiğine de hizmet vermeye başlamıştır.
TARİHİ
Bölge antik dönemde “Neopolis” olarak isimlendirilir. 1301 yılında Yenişehir ovası ve civarının fetih edilmesiyle birlikte, Yenişehir, Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olmuştur. 1326 yılında Bursa’nın alınmasına kadar geçen 25 yıllık süre boyunca da başkent olmaya devam etmiştir. Yöre, o zaman iskana açıldığı için: camiler, hanlar, hamamlar, evler, çeşmeler, çarşılar ile yepyeni bir şehir kurulmuştur. Bu yüzden buraya “Yenişehir” ismi verilmiştir. İlçe merkezinin kuruluşu böyle iken, ilçeye bağlı bazı köylerin kuruluşu daha eskilere gider. Örneğin: İlçe merkezine bağlı Yarhisar köyü, Bizans döneminde tekfur kışlasıdır. Tarihi ipek yolunun birçok kolu, Yenişehir’den geçer. Ayrıca ilk Osmanlı sikkesi, 1327 yılında Yenişehir’de bulunan darphanede basılmıştır. Yenişehir, 27 Ekim 1920 ile 6 Eylül 1921 tarihleri arasında Yunan işgaline uğrar.
GENEL
İlçe Marmara bölgesinin güneyindedir. Doğusunda kendi ismini taşıyan ovanın, doğuya yakın orta kısmında kurulmuştur. Denizden yükseklik 250 metredir. Kuzeyinde Katırlı ve Samanlı dağları bulunur ve yükseklikleri 940 metre civarındadır. En büyük akarsu “Göksu” ırmağıdır ve uzunluğu 80 km dir. İklim olarak, Marmara iklimi hakimdir. Buna bağlı olarak yazlar sıcak, kışlar yağışlı ve serin geçer.
GEZİLECEK YERLER
SARAY HAMAMI
Burası, Osman Gazi’nin yaptırdığı saraydan geriye kalan Saray Hamamıdır. Sarayın terk edilmesinden sonra hamam: Pustinpuş Baba Zaviyesine vakfedilmiştir. Hamamın Orhan Gazi döneminde yapılmış olabileceği de iddia edilir. Yapı günümüzde terk edilmiş ve harabe halindedir.
VOYVODA CAMİSİ (ÇINARLI CAMİ)
1415-1425 yılları arasında Sultan Murad Hüdavendigar’ın dünürü olan Sungur Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Yani, ilçenin en eski camilerindendir. Kubbesi fener işi, çok değerli olup, sekizgen üzerine oturtulmuştur. Kubbenin göbeğinde, el işi çok değerli motifler vardır. Cami, Fener kubbeli camiler türündedir. Halk dilinde “Çınarlı Cami” olarak da bilinir. Çünkü bahçesinde asırlık bir çınar ağacı vardır. Voyvoda camisi ismini almasının sebebi: 1830 yılında Yenişehir Voyvodası (Yönetisi-Valisi) Ali Bey tarafından caminin çökme tehlikesi gösteren kubbesinin aslına uygun olarak onarılması nedeniyle almıştır. Son olarak, cami restore edilirken, ayakta kalan en önemli kısmı olan kubbesi çökmüş ve kubbenin göbeğindeki eşsiz motifler zarar görmüştür.
BALİ BEY KÜLLİYESİ
İlçe merkezindeki bu külliyeye ait günümüzde sadece cami ve çarşı içinde bir kemer kalmıştır. Külliye içinde olması gereken imaretten ise hiçbir eser kalmamıştır.
Bali Bey Camisi
Camide inşa kitabesi yoktur, bu yüzden ne zaman ve kim tarafından yapıldığı belli değildir. Ancak söylentilere göre, cami 1461 yılında yaptırılmıştır. Yaptıran ise: Fatih Sultan Mehmet devrinde, 1461 yılında Eflak’da Drakul adıyla tanınan Vlad Tepeş (Kazıklı Voyvoda) tarafından şehit edilen Niğbolu Sancak Beyi Hamza Bey’in oğlu Bali Bey’dir.
Yine bir başka iddiaya göre, camiyi yaptıran kişi: 1503 yılında vefat eden, Silistre Beylerbeyi Malkoçoğlu Bali Bey’dir. Yani, sonuç olarak camiyi yaptıran belli değildir. Bu caminin evkafından olarak, Bursa il merkezinde büyük bir de han inşa ettirilmiştir. (Bali Bey hanı)
Gelelim caminin mimari özelliklerine: Bali Bey camisi, 14 ve 15’nci yüzyıllarda, iki yanında tabhane odaları olan camilere benzer. Son cemaat yeri, revakı camekanlarla kapatılmıştır. Esas camiyi meydana getiren ana mekan kare şeklinde olup, 9 metre çapında bir kubbe ile örtülü iken, bu kubbe ile yanlardaki tabhane odalarının kubbeleri de yıkılarak ortadaki cami bölümünün saçak hizasına kadar olan kısımların duvarları, yükseltilmiş ve caminin bütünü son cemaat yeri ile beraber tek çatı altına alınmıştır. 1969 yılında başlayan büyük tamirde, ahşap çatı sökülerek cami eski biçimine daha yakın bir şekle dönüştürülmüştür. Yani özgünlüğünü yitirmiştir.
Caminin sağ tarafında bulunan minaresi, kesme taştan yapılmıştır. İçeride sanat değerine sahip herhangi bir süsleme yoktur. Ahşap minberinde kayda değer bir özelliği yoktur. Caminin haziresinde, 16’ncı yüzyıl başlarına ait iki mezar bulunur. Bunlardan biri: Bali Bey’in oğluna ait olup üstünde 1504 tarihi okunmaktadır. Diğerinde ise 1549 tarihi tespit edilmiştir. İlçe merkezinde bulunan Şemaki evinin bahçesinde bulunan 1746-1747 tarihli üç satırlık mermer bir kitabe, caminin tamir kitabesidir.
Bali Bey Hanı
Bu han, günümüzde mevcut değildir. Ancak, çarşı içinde bulunan kapı kemeri kalıntısı, bu hana aittir. Çarşı içinde, kasaplar sokağında bulunan kapı kemeri: 2.65 metre yükseklikte ve 3 metre genişliktedir. Basık kemerli kapının doğu ve batısındaki dükkanlar arasında bulunan duvar kalıntısı, yaklaşık 7.90 metredir. Hanın boyu muhtemelen 37 metredir. Duvarlar: içte moloz ve tuğla karışımı, dışta bir sıra kesme taş, iki sıra tuğla ile örülmüştür. (Son bir not: Bursa il merkezinde de Bali Bey Hanı bulunmaktadır.)
ORHAN GAZİ CAMİSİ-ULU CAMİ
İlçe merkezinde Ulucami Mahallesindedir.
Osmanlı döneminde bir yerleşim biriminin şehir olabilmesi için “Cum’a kılınur Pazarı durur” yer olması şarttır. Şehrin kurulduğu zamandan beri burada Cuma namazının kılındığı bir mabedin bulunması zorunludur. Yenişehir’de Ulu Cami adıyla bilinen bir cami, günümüzde de vardır.
Cami kayıtlarına göre, Orhan Gazi tarafından 1324-1362 yılları arasında yaptırılmıştır. Büyük bir minareye sahip olması nedeniyle halk arasında “Ulu Cami” olarak isimlendirilir. Taş kullanılarak ve kubbesiz inşa edilmiştir. Tek şerefeli minaresinin çokgen tuğla kaidesi orijinaldir. Minare günümüze kadar bozulmadan gelmiştir. Kaidesi oniki kenarlıdır ve taş ile tuğladan örülmüştür. Gövdeye geçişte ve şerefe altında birer bilezik vardır. Minare: Yarhisar’daki Orhan Gazi camisinin minaresine benzer. Ancak Yenişehir Ulu Camisi minaresinin şerefesi, daha zengin görünümlüdür ve gölge ve ışık etkilerini de daha belirgin kılan bir yapısı bulunur. Cami, günümüze kadar birçok tadilattan geçmesine rağmen özgün yapısını korumuştur.
ÇARŞI HAMAMI-ÇİFTE HAMAM
İlçe merkezinde Yenigün Mahallesindedir.
Kitabesi yoktur. Ancak, 1645 yılında Yenişehirli Deli Hüseyin Paşa tarafından yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2005 yılında restore edilmiştir. Yapı: kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlıdır. Doğuda kadınlar ve batıda erkekler kısım bulunur. Soyunmalık ve ılıklık bölümleri, mimari olarak kadınlar ve erkekler kısmında aynıdır. Kadınlar bölümünün batısında bitişik erkekler hamamı: sıcaklığın dışında kadınlar bölümüne benzeyen özellikler gösterir. Sıcaklık, yıldız planlı olup kubbe ile örtülüdür.
SAAT KULESİ
İlçe merkezinde Cumhuriyet meydanındadır.
Saat kulesi, 2.5 metre yükseklikteki bir kaide üzerinde yapılmıştır. 7 katlı ve 25 metre yüksekliktedir. Kulenin 6’ncı katında, dört bir tarafa bakan saat kadranları bulunur. Kule Belediye Başkanı Mehmet Gökgöz döneminde yaptırılmıştır. Kulede: büyük ve küçük olmak üzere 2 tane çan vardır. Büyük çan: İlçe merkezinde Rum mahallesinde bulunan kilisenin çanıdır. Küçük olan çan ise, İnegöl Kurşunlu köyündeki kiliseden getirilmiştir. Ağırlık sistemine göre çalışan saatin makinesi, Bursa Yenişehirli bir saatçi olan Osman Nuri Körüstan eseridir. Çan sesinin rahat duyulması için, her yönü açık olan ve dört köşede iki sütun üzerine oturtulan çatı katının kubbesi kurşun kaplıdır. Kulenin en büyük özelliği: Yunan işgalinden sonra, elde edilen silahların demir aksamları eritilerek, kulenin tamiratı yapılmıştır. Yani, kule bir tür zafer kulesi olarak anılır.
Günümüzde bu saat kulesi, Yenişehir Belediyesinin amblemi olarak kullanılmaktadır.
KUMLUK CAMİİ-SÜLEYMANPAŞA CAMİSİ
Cami; Osman Gazi tarafından yaptırılmıştır.
Osmanlı devletinin kuruluş hutbesi, burada okunmuş ve Devlet olduğu ilan edilmiştir. Caminin girişinde “İlk Hutbenin Hicri 697 yılında bu camide okutulduğu” yazılıdır. Önceleri buraya “Kayseriye” mahallesi denirken sonradan “Kumluk” mahallesi denilmiştir. Günümüzde ise, bu semt “Kurtuluş” mahallesidir. Cami, diğer camiler gibi çeşitli dönemlerde yıkıma uğramış ve çökme tehlikesi geçirmiştir. Caminin en önemli onarımı, 1606-1607 yılları arasında, Sadrazam Kuyucu Murat Paşa zamanında yapılmıştır. Peki caminin ismi niye Süleymanpaşa: Osman Gazinin yaptırdığı bu camiye, torunu Süleyman Paşa, sonradan birçok ilave yapmak suretiyle genişletmiş ve zengin bir külliye haline getirmiştir. Bu yüzden, buraya Süleyman Paşa Külliyesi denir. Külliyenin en önemli yapısı, 25 odalı medresesiydi. Bu külliyenin kalıntıları, 1930 yılında tamamen yok olmuştur.
ŞEHZADE SÜLEYMANPAŞA TÜRBESİ
Süleyman Paşa Külliyesi: günümüzde merkez karakolun bulunduğu alan ile, Kumluk camisinin çevresindeki geniş alandadır. Ancak yakın zamana kadar mevcut olan külliyenin kalıntıları, günümüze ulaşmamıştır. Sadece türbe vardır. Külliyenin önemli bir parçası olan türbe, aynı zamanda “makam türbesi” olarak da anılır. Bu türbe: 7 metre çapındadır. Sekizgen köşeli olup, ağır kubbelidir. Kubbesi kurşun kaplamadır. Duvarları kesme taşla örülmüş, iki sıra tuğla ile işlenmiştir. Kapısı ahşap kanatlıdır. Orhan gazinin oğlu, Süleyman Paşa, İzmit sancak beyi iken, 1337-1338 yılları arasında kendisi için yaptırmıştır. Çocukluğundan itibaren ava meraklı olan Süleyman Paşa, bir av partisi sırasında atından düşerek ölür. Kendisi Bolayır’daki türbesine gömülür. Yani, burada yaptırdığı türbeye gömülmemiştir. Ancak, bu türbenin içinde, kime ait olduğu bilinmeyen bir mezar vardır. Mezarın baş ve ayaklarının. 17’nci yüzyıla ait olduğu saptanmıştır.
KURŞUNLU HAN (SİNANPAŞA CAMİSİ VE KÜLLİYESİ)
Önce bu külliyeyi yaptıran Sinan Paşa hakkında kısa bilgi: Sinan Paşa: 1520 yılında Arnavutluk-Topoyani şehrinde doğmuştur. Küçük yaştan itibaren yetiştirilen bir devşirmedir. Kanuni Sultan Süleyman’ın aşçılığını yapmıştır. Ayrıca Sancak Beyi olarak da görevlendirilmiştir. Yemen’de, ikiye bölünen ülkenin birleşmesini sağlayarak o bölgenin yeniden Osmanlı yönetimine tabii olmasını sağlamıştır. Bu yüzden kendisi “Yemen Fatihi” olarak ve ilaveden “Tunus Fatihi” olarak tanınır. Bu başarıları sonucunda Sadrazam olur. 1596 yılında vefat etmiştir.
Evet, Sinan Paşa külliyesinin yapım tarihi belli değil. Ancak, Topkapı’daki Sinan Paşa arşivinde bulunan bir belge esas alınarak, külliyenin yapıldığı arazinin Sultan Orhan tarafından, mera için Yenişehir halkına verildiği kayıtlıdır. Daha sonra kasaba halkı toplanmış ve bu arazi üzerine cami, medrese, imaret ve kervansaraydan oluşan bir külliye yapılması için, bu toprakları Sinan Paşa’ya devretmeye karar vermiştir.
Külliye muhtemelen 1572-1573 yılları arasında yapılmıştır. Külliye: cami, medrese, imaret, aşhane ve arastadan oluşur. Ancak külliyenin çok az bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Sadece: imaret ve cami, ayakta kalmıştır. Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde yazılı olan kervansaray, günümüzde yoktur. Caminin güneybatısında bulunan yapı kalıntılarının ise, medrese olduğu düşünülür.
ŞEMAKİ EVİ MÜZESİ
18’nci yüzyılda Türkmenistan’ın Şemaki (Şemahi) kasabasından göç ederek, önce İstanbul’a ve daha sonra Bursa üzerinden Yenişehir’e yerleşen Şemakizade ailesi tarafından yaptırılmıştır.
Ev 2 katlıdır. Zemin katında taşlık, mutfak ve kiler ile birlikte iki kışlık oda bulunur. Mutfak duvarına bitişik ahşap merdivenlerle üst kata çıkılır. Bahçeye bakan ön cephe, revak şeklinde kemerli bölümlerle dışa açılır. Solda bir baş oda, sağda biri büyük, diğeri küçük iki oda bulunur. Evi süsleyen, nebati motifli ve manzara dekorlu kalem işleri, 19’ncu yüzyıla tarihlenir. Şemaki evi günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.
PUSTİNPUŞ BABA ZAVİYESİ (BABASULTAN)
Baba Sultan parkı içindedir. Bu park: yığma ile oluşturan bir höyük üstündedir. Höyüğün çapı 150 metre, yüksekliği 6 metredir. Halk dilinde “Baba Sultan” olarak anılan Pustinpuş Baba, Osman Gazi ve Orhan Gazi dönemlerinde yaşamış ve büyük yararlılıkları dokunmuştur. Yeni dönemin ulu şeyhlerindendir. 1300 yıllarında kendisi dervişleri ve inananlarıyla birlikte, güçlü bir kuvvet olarak Osman Gazi’nin yanında yer almıştır. Özellikle “Koyunhisar” savaşındaki başarısı ile zafere ulaşılmasında etkili olmuştur.
Burada bulunan zaviye: 1362-1389 yılları arasında, Sultan I. Murat tarafından yapılmıştır. Pustinpuş Baba’nın ölüm tarihi kesin olarak bilinmez, ancak türbesi günümüzde Baba Sultan tepesindedir. Türbede yanında, Kılıç Dede ve Orhan Gazinin adı bilinmeyen bir oğlu da vardır. Pustinpuş Baba Camisinin bulunduğu alan, halka açık park olarak kullanılmaktadır.
YARHİSAR KÖYÜ
İlçe merkezine 13 km uzaklıktadır. Osmanlı Beyliği döneminde, Yarhisar çok etkili bir Bizans tekfurluğudur. İnegöl ve Bilecik tekfurluklarının arasında kalır. Tekfur, bir tür vali-derebeyi karışımı yöneticidir. Yarhisar şelalesinin üst tarafında, Yarhisar kalesi vardı. Ancak günümüzde bu kaleden sadece birkaç temel kalıntısı kalmıştır. Yarhisar tekfuru Nikefor, Osman’a yönelik düşmanca bir tutum içindeydi. Kendisine Bilecik ve İnegöl tekfurları da katıldı. Sonunda: Osmanlı tarihinin en eski eserlerinden olan Aşıkpaşazade Tarihinde anlatılan meşhur düğün olayı ve Osmangazi’nin adamları ile birlikte düğünü basması olayı gerçekleşir. Bu ani ve hileli baskın, Yarhisar ve Bilecik tekfurlarının sonunu getirir ayrıca Bilecik’e gelin gidecek olan Yarhisar tekfurunun kızı Holofira’nın (sonradan Nilüfer) kısmetini de değiştirir. Yarhisar, 1299 tarihinde, Osman Gazi tarafından fetih edilmiştir. Ardından Bilecik ve İnegöl tekfurluklarının toprakları da ele geçirilir. Böylece, Osmanlılar, beylikten devlet olma yolunda ilk adımı atarlar. Osman Gazi, oğlu Orhan Gazi’ye Yarhisar tekfurunun kızı Holofira’yı alır. Bir süre sonra Holofira’nın ismi “Neylüfer” ve sonra da “Nilüfer” olur. Orhan Bey’in bu evlilikten: Süleyman ve Murat isimli iki oğlu olur. Orhan Bey, bu baba yurdu ve aynı zamanda karısı Nilüfer Hatun’un ata memleketi olan Yarhisar’ı baştan başa mamur eder. Kendisi adına, hisarın hemen bitiminde, büyük bir cami yaptırır. Aynı zamanda, şelalenin alt kısmındaki akarsuyun kenarına güzel bir hamam yaptırır. Hatta: değirmenler, çeşmeler ve yeni evler de yaptırır. Sultan II. Abdülhamid, YArhisar’daki ata yadigarı bu eserleri, kendi özel hazinesinden destekleyerek 1890’larda tamir ettirmiştir. Evet, bu eserlerden günümüze cami ve hamam gelebilmiştir.
Orhan Gazi Camisi
Cami, Orhan Gazi tarafından 1324-1362 yılları arasında karısı Nilüfer Hatun için yaptırılmıştır. Cami de “Nilüfen Hatun Camisi” olarak da isimlendirilir.
Orhan Gazi Hamamı
Yarhisar köyünde şelalenin hemen karşısında bulunan hamam, Orhan Gazi tarafından 1324-1362 yılları arasında yaptırılmıştır ve Orhan Gazi camisinin vakfıdır.
Şelale
Köyde yüksek kayaların arasından dökülen bir şelale vardır. Devasa bir uçurumu ikiye yararak aşağıya dökülür. Elbette bu sırada muhteşem bir ses çıkar. Hamam ile karşı karşıyadır. Döküldüğü yerde küçük bir gölet oluşmuştur. Bu gölette balıklar vardır. Burası, piknik yapmak için yoğun tercih edilir.
Cennet Kanyonu
Kanyon Yarhisar şelalesinden başlar, Günece köyüne kadar devam eder. Kanyon içinde: 10-15 metre uzunluğunda ve 3-4 metre derinliğinde göletler bulunur. Kanyon boyu ilerlerken bazı noktalarda iple geçişler yapılır. Yani, can yeleği bulundurmak şarttır.
Bursa şehri tanıtımı yazım için.
